Những Ngày Chơi Đàn Và Nói Lời Yêu Cùng Liszt - Chương 99

Lấy "Những người Thanh Giáo" của Bellini làm chủ đề cho buổi hòa nhạc, Charoline không khỏi rùng mình. Một luồng điện tê dại lan dọc từ chân lên đến tận đầu ngón tay, rồi dâng thẳng lên da đầu.

Cảm giác đó như lần đầu cô mất đi tiếng nói, một sự choáng ngợp tràn ngập trong lồng ngực, rồi vỡ ra thành thứ xúc động và chờ mong khó lòng kìm nén.

Là Hexameron, là Biến tấu 'Sáu ngày Sáng Thế' — màn "đấu đàn" huyền thoại nhất của thế kỷ XIX!

Charoline nhìn sang người yêu. Dù ánh nến yếu ớt cũng không thể giấu nổi ánh sáng lấp lánh trong mắt Liszt. Trong anh chẳng hề có chút lo lắng, chỉ có một niềm tự tin tràn trề, như thể ngón tay anh đã sẵn sàng gõ lên cả vũ trụ.

Phải rồi — anh chưa từng sợ hãi bất kỳ giai điệu hay đối thủ nào, vì với Liszt, cả thế giới đều nằm trong cây đàn dương cầm của anh.

"Thách thức này không nhỏ đâu, Franz." Charoline nắm lấy tay anh, mười ngón tay đan chặt, "Nhưng em rất mong chờ đấy. Dù sao lần này 'người tham gia đông hơn rồi', anh chắc sẽ lại viết ra những giai điệu khiến người ta kinh ngạc, đúng không?"

Liszt mỉm cười, ôm lấy cô rồi nhấc bổng lên, xoay một vòng tràn đầy yêu thương.

Anh nâng cô lên cao, trong vòng tay rắn rỏi ấy, cô như Beatrice của anh, là tia sáng duy nhất dẫn đường trong thế giới sơ khai hỗn độn.

*

Năm mới vừa bắt đầu, giới âm nhạc Paris đã sôi sục trở lại với bầu không khí rực rỡ nhất. Sau buổi hòa nhạc tại salon của công chúa, đám đông vốn đang đợi kết quả lại không ngờ, thứ họ chờ được chính là một huyền thoại mới bắt đầu.

Cuộc đấu đàn giữa Liszt và Thalberg hoàn toàn được "nâng cấp": sáu nghệ sĩ dương cầm trứ danh, một chủ đề chính, sáu bản biến tấu khác nhau — cùng biểu diễn trên một sân khấu, một buổi tối!

Paris bừng lên như ngày lễ Noel giữa mùa xuân. Người ta nói, có lẽ đây mới là món quà Giáng sinh tuyệt vời nhất mà âm nhạc có thể mang lại.

Có kẻ hoài nghi: "Thêm vài nghệ sĩ dương cầm thôi mà, có gì lạ đâu."

Những người biết danh sách tham dự thì chỉ cười lạnh: "Anh có biết ai sẽ biểu diễn không?"

Johann Peter Pixis, Henri Herz — hai nghệ sĩ Đức – Áo được yêu thích nhất Paris.

Sigismond Thalberg, Franz Liszt, Fryderyk Chopin — ba thiên tài khiến cả châu Âu ngưỡng mộ.

Và Carl Czerny — học trò của Beethoven, bậc thầy sư phạm danh tiếng nhất thời.

Nếu sáu người ấy cùng đứng trên một sân khấu mà vẫn không đủ để mong đợi, thì e rằng trên đời chẳng còn buổi hòa nhạc nào có thể gọi là "huy hoàng" nữa.

Huống hồ, chủ đề còn mang tính "đối kháng": phần tiếp nối của cuộc "đấu đàn" giữa Liszt và Thalberg, nay mở cửa cho công chúng. Bất kỳ ai mua được vé đều có thể tận mắt chứng kiến — ai thắng, ai bại, do toàn dân Paris quyết định.

Và vì toàn bộ doanh thu sẽ quyên góp cho từ thiện, vé vừa mở bán đã lập tức cháy sạch.

Paris như thể đã thổi hồi kèn tập hợp, gửi thư mời đến từng tâm hồn yêu nhạc trong thành phố.

*

"Không, tôi từ chối."

Chopin lạnh lùng đẩy bản nhạc về phía Liszt, ngồi xuống ghế, phẩy tay nhẹ, giọng nhạt như gió: "Bắt đầu đi, từ chỗ tôi đánh dấu."

Liszt đặt bản nhạc lên giá, nhìn lướt qua rồi lập tức buông tay trên phím. Tiếng đàn tuôn ra mượt mà, chính xác đến từng nốt, không sai một nhịp nào với bản nhạc trước mặt.

"Anh thật không định tham gia sao? Nghĩ lại đi?"

Hiếm khi Liszt nói chuyện với giọng khẩn thiết như thế, nhưng Chopin vẫn điềm nhiên, chẳng hề lay động.

"Không. Đi nghe thì được, nhưng lên sân khấu — miễn bàn."

Câu trả lời ngắn gọn khiến Charoline bật cười khẽ. Liszt hơi bực, quay đầu lại, để phím đàn phản ánh tâm trạng không vui của anh.

Chuyện là thế này: ban tổ chức đã công bố danh sách nghệ sĩ từ sớm, nhưng không ngờ lại bị Chopin phũ đến vậy. Quý ông người Ba Lan dịu dàng thường ngày nay lại kiên quyết từ chối mọi lời mời, lịch sự mà lạnh nhạt.

Không còn cách nào, họ đành cầu cứu Liszt — người duy nhất có thể "dụ" được Chopin. Và tất nhiên, kẻ ưa náo nhiệt như Liszt không đời nào bỏ qua cơ hội này. Chỉ là... lần này, chiêu của anh dường như không còn tác dụng.

"Anh hiểu mà, Franz. Tôi vốn không thích mấy nơi ồn ào như vậy." Chopin nói thêm, "Vả lại, đó là 'đấu trường' của anh và anh ta, tôi không tiện chen vào."

"Không tiện gì chứ, thầy tôi còn đồng ý tham dự mà!" Liszt lập tức chộp lấy cơ hội, "Lần này tôi với anh cùng diễn nhé? Bao lâu rồi ta chưa song tấu? Anh chỉ cần viết một đoạn biến tấu thôi, xong là nghỉ, phần còn lại cứ để tôi lo."

Chopin trầm ngâm một lát, rồi khẽ lắc đầu: "Viết thì được, nhưng biểu diễn... thôi vậy."

Liszt lại năn nỉ: "Chỉ một đoạn nhỏ thôi mà, nếu không có anh, buổi diễn này sẽ mất vui đấy."

Chopin khẽ nhíu mày, dường như đang cân nhắc. Charoline liếc nhanh về phía Liszt, ra hiệu — anh sắp thuyết phục được rồi, thêm chút nữa thôi.

Ngay lúc đó, tiếng đàn bỗng đổi sắc. Chopin ngẩng đầu, bắt gặp Liszt đang tùy hứng dạo chơi trên cây đàn Pleyel của mình.

"Franz! Nhìn bản nhạc đi! Đàn của tôi chịu không nổi kiểu đó đâu."

"Fryderyk, đồng ý đi. Không thì tôi cứ ở lì nhà anh, chiếm cả cây đàn này, ngày nào cũng đàn như thế."

"Franz Liszt, anh mới ba tuổi à?" Chopin dở khóc dở cười.

"Trước mặt anh và Charoline, tôi đúng là vậy đấy." Liszt đáp chắc nịch, cố tình nhấn mạnh vài hợp âm cho rõ.

Charoline bật cười: "Anh biết mà, Fryderyk, anh ấy cứ ỷ vào việc chúng ta thương anh ấy thôi. Nhưng đi đi, tôi nghĩ anh cũng sẽ thích buổi diễn đó. Nếu anh chịu nhận lời... một tháng tới, tôi sẽ tự tay nấu bữa tối cho anh, được chứ?"

"Khoan đã, Charoline —" Liszt sững người.

"Rất tốt." Chopin đứng dậy, chỉ tay ra lệnh, "Xuống khỏi đàn tôi đi, Franz Liszt. Tôi đồng ý tham dự."

Anh nhìn bạn mình bị "bẻ gãy khí thế" mà vô cùng hả hê: "Đề nghị của anh thật là thảm họa, may mà Charoline đã đưa ra một điều kiện hấp dẫn hơn. À, nhớ chuẩn bị loại vang đỏ tôi thích nhé — vì có vẻ từ nay tôi sẽ được mời ăn tối cùng hai người mỗi đêm đấy."

Người nghệ sĩ dương cầm xứ Hungary ngồi trước đàn hoàn toàn đơ ra. Anh không còn nghe thấy tiếng cười khúc khích của bạn thân và người yêu nữa. Trong đầu anh chỉ còn một câu nói cứ vang vọng liên tục: "Xin chúc mừng ngài, chúng tôi vui mừng thông báo rằng: Thế giới riêng tư của hai người đã tan biến rồi!"

Khi những nốt nhạc dừng lại trên bản phổ, khi bản thảo cuối cùng được khép lại và ký tên lên trang bìa, khi tất cả các bản biến tấu đều đã tập hợp trong tay ban tổ chức — buổi hòa nhạc "Sáu ngày Sáng Thế" cuối cùng cũng chính thức mở màn.

Charoline không ngồi dưới khán đài, cũng chẳng xuất hiện trong những phòng VIP xa hoa nhất. Bởi người yêu và bạn bè của cô đều đang trên sân khấu, nên cô thấy chẳng còn lý do gì để lặng lẽ ngồi nghe phía dưới nữa.

Cô trốn sau tấm màn nhung, đứng ở rìa sân khấu, nơi gần với người mình yêu nhất, để dõi theo anh bằng ánh mắt nóng bỏng và tha thiết nhất.

Khán phòng chật kín người. Khi bức màn nhung được kéo lên, mọi ánh mắt đều dán chặt vào sáu cây đàn dương cầm đen bóng xếp thành hàng — khán giả đồng loạt hít vào một hơi. Sáu cây đàn đen tuyền lấp lánh ánh sáng tạo nên một cú sốc thị giác mãnh liệt. Đây không chỉ là một buổi hòa nhạc, mà là một trận chiến giữa những cây đàn dương cầm, và trong khoảnh khắc đó, trong lòng mỗi người đều bùng lên một tia lửa — lan nhanh theo mạch máu, bốc cháy rực rỡ.

Các quý bà vội giơ quạt che đi đôi môi đang khẽ run, các quý ông tháo mũ, siết chặt vành nón trong tay. Giới phê bình cầm bút sẵn sàng ghi lại từng khoảnh khắc, còn các họa sĩ đã rút sổ ký họa ra, muốn bắt trọn tư thế của những nghệ sĩ trên sân khấu.

Khi sáu nghệ sĩ dương cầm cúi người chào khán giả, tiếng vỗ tay như muốn xé toang không gian — như thể mọi người vừa được chứng kiến một phép màu. Khi họ cùng ngồi xuống trước đàn, tất cả âm thanh đều biến mất trong chớp mắt.

Sự im lặng bao trùm khắp đại sảnh, như một lời nguyền khiến mọi cổ họng đều nín bặt. Không khí đặc quánh bị thời gian nén lại từng chút một — cho đến khi phím đàn đầu tiên vang lên, và nốt nhạc đầu tiên nổ tung như ánh sáng giữa tai họ.

Trái tim của tất cả đều bị kéo vào thế giới âm nhạc kỳ diệu ấy — nơi giọng ca của thần thánh đang ngân vang: "Hãy nhìn xem, Thượng Đế đang tạo nên thế giới."

*

Ngày thứ nhất —

Pixis dùng những ngón tay linh hoạt gõ ra giai điệu rộn rã và nhẹ như gió. Âm thanh ấy hồn nhiên, tự do, như không có trọng lượng. Đó là luồng sáng đầu tiên, xé toang bóng tối.

Ngày thứ hai —

Tiếng đàn ngân lên như chuỗi chuông bạc, từng gợn sóng mượt mà biến hóa dưới tay Herz. Bằng kỹ thuật điêu luyện, anh đã vẽ nên sắc thái của tự nhiên — trong giai điệu ấy, mây được sinh ra, và bầu trời mở ra trên thế giới.

Ngày thứ ba —

Đến lượt Czerny, cây đàn trở nên nghiêm cẩn và lý tính. Những nốt tam âm nối nhau như chỉnh sửa tạo vật, khiến thế giới dần thành hình. Dưới bàn tay của ông, đất liền, biển cả và cây cỏ ra đời — thế giới đen trắng nay đã có màu sắc và hơi thở.

Ngày thứ tư —

Thalberg bước vào, với giai điệu chủ đạo tráng lệ, hòa cùng phần đệm uyển chuyển giữa âm trầm và âm cao. Anh tạo nên một bức tranh sao trời bằng âm thanh: trầm âm làm hạt nhân của tinh tú, thanh âm sáng trong kết thành những vì sao, và "bàn tay thứ ba" của anh nối kết chúng thành chòm sao rực rỡ.

Người ta lặng đi trước phép sáng tạo dưới đầu ngón tay ấy — như thể họ vừa được chứng kiến sự hình thành của vũ trụ.

Ngày thứ năm —

Khi cảm xúc người nghe đã lên đến đỉnh điểm, trái tim họ đập rộn ràng theo sự hưng phấn, thì Chopin lại dùng những phím đàn dịu dàng làm tất cả lắng xuống. Một nửa âm thanh của anh chạm đến lặn xuống biển sâu hóa thành đàn cá, nửa kia bay lên trời hóa thành loài chim. Anh dùng nét bút như thi nhân để tạo ra hai thế giới sống chia đôi bầu trời và đại dương.

Ngày thứ sáu —

Và rồi Liszt đặt tay lên phím đàn. Trong khoảnh khắc ấy, ngọn lửa lặng im trong tim khán giả bỗng bùng cháy. Họ trố mắt nhìn anh gõ ra những hợp âm dữ dội — từng nốt như xuyên vào tâm can, chấn động cả trời đất.

Mặt đất nứt toác, muôn loài sinh vật từ khe nứt tràn ra, được tiếng đàn dẫn dắt đến mọi ngóc ngách trần gian. Bằng những âm thanh đẹp nhất, anh nhào nặn nên tạo vật hoàn mỹ, trao cho chúng trí tuệ và linh hồn.

Từ đó, loài người được sinh ra.

Mỗi nghệ sĩ đều khiến người ta không thể rời mắt. Nhưng đặc biệt là Thalberg và Liszt — những người dường như không còn là phàm nhân nữa. Nếu cây đàn dương cầm có thần linh, thì họ chính là hiện thân của điều đó.

Chỉ là —

Chỉ là, vì sao chàng thanh niên tóc vàng ấy lại dễ dàng khiến trái tim tôi nghiêng về phía anh đến thế?

Khán giả dần nhận ra, trong âm nhạc của Liszt có gì đó khác lạ: sự tự nhiên của Pixis, kỹ thuật của Herz, sự nghiêm cẩn của Czerny, màu sắc mộng ảo của Chopin, và sự tráng lệ vô song của Thalberg — tất cả đều hòa quyện trong một người.

Anh chuyển điệu nhẹ nhàng, rành rẽ, không vấp váp — nhưng cuối cùng vẫn để lại một dấu ấn duy nhất, khắc sâu trong từng nốt nhạc: "Liszt."

Một nhà phê bình ngây người giữa buổi diễn, tay run run viết lên trang giấy trắng:

"Liszt hoàn toàn đắm chìm trong âm nhạc. Anh liên tục hất mái tóc xoăn vàng sau đầu, khóe môi nở nụ cười chiến thắng cùng với đôi mắt sáng lấp lánh. Khuôn mặt tái nhợt của anh ửng đỏ bởi ngọn lửa nội tâm.

Không khí trong khán phòng dường như lóe lên những tia điện, và tôi tưởng như nghe thấy cả tiếng sấm rền giữa trời."

*

Liszt khép lại bản nhạc. Anh ngẩng đầu, những ngón tay khẽ rời phím đàn. Mái tóc vàng ướt đẫm mồ hôi, đôi mắt khép hờ, hàng mi run rẩy theo nhịp tim còn chưa lắng xuống.

Anh đứng đó, như được bao phủ bởi một luồng sáng vô hình — trông như được thần thánh ban phúc.

Khán phòng lặng ngắt, ánh sáng rực rỡ trên sân khấu bỗng trở nên mờ nhạt, vì tất cả đã hội tụ nơi anh.

Trước mặt anh, cây đàn đã cùng anh đi qua một khúc "Sáng Thế" huy hoàng giờ đây vẫn còn run lên vì xúc cảm. Dù anh đã rời tay, dư âm vẫn lan tỏa như thủy triều, từng dây đàn vẫn rung lên, hát lại tiếng vọng của chính mình.

Liszt khẽ thở ra — và trong khoảnh khắc ấy, tiếng đàn như đáp lại linh hồn của anh.

Một tiếng "pằng" vang lên, phá tan bầu không khí tĩnh lặng. Những dây đàn mang âm sắc mà anh yêu thích nhất, cuối cùng không chịu nổi nhiệt huyết ấy mà đồng loạt đứt phựt.

Âm thanh hỗn loạn vang lên khiến khán giả đồng loạt nín thở. Những dây đàn bật lên như một cơn giải phóng mãnh liệt, khiến cả cây đàn run rẩy trong cơn mê. Trụ đỡ nắp đàn cũng run theo, rồi bất lực buông xuống — không thể chống đỡ nổi tấm nắp nặng nề ấy nữa.

Giữa thính phòng vang lên một âm thanh chấn động, đó là tiếng nắp đàn dương cầm đột ngột đóng lại, là tiếng gầm vang khi cây đàn giao nộp bản đầu hàng cho người nghệ sĩ, là bài ca chiến thắng khi cây đàn cúi đầu cam tâm xưng thần!

Phòng hòa nhạc đang tĩnh lặng phút chốc vỡ òa trong sự huyên náo. Khán giả bùng nổ những tràng đáp lại nồng nhiệt không ngơi nghỉ. Đôi tay họ không biết mệt, dây thanh quản cũng vậy. Những đóa hoa được ném lên sân khấu như mưa, những tràng pháo tay dồn dập không ngừng, những tiếng hô vang và tiếng la hét dậy sóng... Tất cả đều được dâng hiến cho bậc thầy trẻ tuổi tỏa sáng nhất này.

Người nghệ sĩ dương cầm có vẻ đã kiệt sức. Anh run rẩy vịn vào đàn đứng dậy, điều chỉnh hơi thở, nhưng tấm lưng vẫn thẳng tắp, trang nghiêm và bình tĩnh đón nhận vinh quang thuộc về mình.

Khoảnh khắc này, công chúng mới thực sự hiểu rằng lời phán xét của Công chúa không hề xảo quyệt. Thalberg quả thực hiếm có trên đời, nhưng người này lại xứng đáng với danh hiệu có một không hai trên thế giới.

Giờ đây, không cần nói thêm, thần Âm Nhạc đã trao vương miện cho anh —

Franz Liszt, anh xứng đáng là vị Vua Dương cầm!

*

[Về Czerny và Chopin]

Czerny: Sự kiện âm nhạc lần này là một trong số ít lần Czerny du lịch trong đời, ông đã rời Vienna đến Paris. T.N: Thật ra ông là thầy dạy dương cầm của cả Liszt và Thalberg (hình như học trò của Đại Sư Czerny đều là những nhân vật khủng...).

Chopin: Thực ra, Chopin đã từ chối tham gia sự kiện âm nhạc này. Sau khi bị từ chối đến mức tự kỷ, ban tổ chức đã nói với Liszt. Và sau đó, Liszt-kun đã "dỗ dành" thành công cậu bạn Chopin lạnh lùng đến tham gia.

[Buổi hòa nhạc dùng tiền thu được cho mục đích từ thiện]

Dù nghe có vẻ hơi khó tin, nhưng lịch sử quả thực là như vậy.

Toàn bộ doanh thu của sự kiện hoành tráng do giới quý tộc tài trợ này đã được quyên góp cho những người dân cần giúp đỡ (nếu nhớ không nhầm thì phần lớn được gửi cho người Ý, vì công chúa là người Ý).

Việc tổ chức hòa nhạc để gây quỹ và quyên góp cho những người gặp khó khăn, thiên tai khá phổ biến trong thời đại đó.

Liszt-kun đặc biệt thích tham gia những buổi biểu diễn từ thiện như thế này (điều này đã được lịch sử chứng minh).

[Về Hexameron]

Tức là "Biến tấu về Sáu Ngày Sáng Thế" (Hexameron: Morceau de Concert), được biến tấu dựa trên chủ đề từ vở opera I puritani (Những người Thanh giáo) của Bellini.

Trong toàn bộ tác phẩm, Liszt xuất hiện với tần suất cực kỳ cao (anh đóng góp một Khúc dạo đầu, một Kết thúc, một Biến tấu và tất cả các Khúc chuyển tiếp xen kẽ). Pixis, Herz, Czerny, Thalberg, và Chopin mỗi người đóng góp một Biến tấu.

Xét về mặt sáng tác, có lẽ những người khác đều tập trung vào việc khoe kỹ thuật, còn Chopin thì tự chơi theo cách riêng của mình (Hậu thế cũng nhận xét có lẽ chỉ Chopin là thực sự suy nghĩ về cách viết nhạc). Giống như một đám con trai đang đánh nhau hăng say, còn một cô gái nhỏ đứng ngoài ăn kẹo và thờ ơ quan sát (nghe có vẻ hơi sai sai nhỉ).

Về bản nhạc, có lẽ người viết phần hoa mỹ nhất là Thầy Czerny. Mặc dù khả năng sáng tác của Czerny không quá xuất sắc, nhưng nếu cho ông một hướng đi giai điệu, ông có thể viết ra những thứ siêu kinh ngạc (Đại Sư Beethoven đã từng nhận xét ông như vậy. Cuối cùng ông đã chọn trở thành một giáo viên dương cầm thay vì một nghệ sĩ biểu diễn).

Nhưng tác phẩm của ngài Liszt cũng vô cùng tuyệt vời. Điều đáng kinh ngạc nhất là những khúc chuyển tiếp của anh liên tục thay đổi cung, kết nối tất cả các tác phẩm của mọi người, thực sự hợp nhất chúng thành "Hexameron". Hơn nữa, trong phần biểu diễn cuối cùng, anh đã vận dụng tất cả phong cách và kỹ thuật dương cầm của những người đi trước, thật sự xứng danh "vị Vua Dương cầm".

T.N: Có tờ báo lá cải ghi chép rằng, ngài Liszt đã đánh sập cây đàn dương cầm vào cuối buổi biểu diễn này... Tác giả thực sự không thể tưởng tượng nổi làm sao đàn dương cầm lại có thể "sập" được nên xin phép không dùng từ phóng đại như vậy :_(з」∠)_